ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ

Πατήστε τα εικονίδια των δεκάδων με τις φάσεις της σελήνης για να περιηγηθείτε στην αντίστοιχη ημέρα του Θαργηλιώνος.

Α΄ΔΕΚΑΣ

Β΄ΔΕΚΑΣ

Γ΄ΔΕΚΑΣ

ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ -  ΜΗΝ ΙΕΡΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ - ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ ― ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ 263.27
― Θαργηλιών: Μην Αθήνησιν ενδέκατος
ΦΩΤΙΟΣ ΛΕΞΙΚΟ
 ― Μην Αθήνησιν ια΄
ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ
― Θαργηλιών (δε), ο ενδέκατος μην ονομάζεται.
Η θέση αυτού του μηνός στο φυσικό έτος, ως ο πρώτος από τους θερινούς μήνες για το κλίμα της Αττικής, υποδηλώνεται από το ίδιο του το όνομα.
Η αρχή του θέρους που χρονολογείται με την ηλιακή ανατολή των Πλειάδων (6η Μαϊου στο ημερολόγιο του Μέτωνος), «έπεφτε» αυτόν το μήνα.
Έτσι και η «άκρου έαρος» και «ευθύς ισταμένου του Θαργηλιώνος» στον Θεόφραστο εννοείται το ίδιο πράγμα.
Είναι ο προτελευταίος μήνας στο επίσημο έτος:
ΑΝΤΙΦΩΝ 6.42
― Της δ΄ αρχής αυτώ (τω βασιλεί) λοιποί δύο μήνες ήσαν Θαργηλιών και Σκιρροφοριών.
Ο Μουνιχιών ο Θαργηλιών και ο Σκιρροφοριών είναι συνεχόμενοι κατά σειρά μήνες:
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ 5.2.121.30
ΠΛΙΝΙΟΣ 2.Ν.9, 74.807
― Τίκτουσι δ΄ οι πλείστοι των ιχθύων εν μησί τρισί, Μουνιχιώνι Θαργηλιώνι Σκιρροφοριώνι.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ 6.21.185.28
― Άρχονται δε της οχείας (αι βόες) περί τον Θαργηλιώνα μήνα και τον Σκιρροφοριώνα αι πλείσται.
ΑΙΣΧΙΝΗΣ 3.27
― Θαργηλιώνος μηνός Δευτέρα φθίνοντος. . . έγραψε ψήφισμα Δημοσθένης αγοράν ποιήται των φυλών Σκιροφοριώνος δευτέρα ισταμένου και τρίτη.
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ 21.3
― Φυλάξας την τελευταίαν ημέραν των διαιτητών την του Θαργηλιώνος ή του Σκιροφοριώνος γιγνομένην.
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ ΙΣΤ. ΦΥΤΩΝ 4.15.3
― Περί γαρ την βλάστησιν ελάτης και πεύκης, ότε και λοπώσι, του Θαργηλιώνος ή Σκιρροφοριώνος αν τις περιέλη (ο φλοιός) παραχρήμα απόλλυται.
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ ΙΣΤ. ΦΥΤΩΝ 3.5, 1.2
― Παν γαρ δη δένδρον όταν βλαστάνη λοπά, πρώτα μεν άκρου έαρος, ευθύς ισταμένου του Θαργηλιώνος· εν δε τη Ίδη περί πεντεκαίδεκα μάλιστα ημέρας. Μετά δε ταύτα διαλιπόντα περί τριάκοντα ή μικρώ πλείους, επιβάλλεται πάλιν άλλους βλαστούς. . . γίνεται δε τούτο περί τον Σκιρροφοριώνα λήγοντα. . . διαλείποντα δε μετά τούτο περί πεντεκαίδεκα ημέρας, πάλιν το τρίτον επιβάλλεται βλαστούς Εκατομβαιώνος, ελαχίστας ημέρας των προτέρων, ίσως γαρ έξ΄ ή επτά των πλείστων.
Το νωρίτερο Ιουλιανό όριο αυτού του μηνός είναι η 27η Απριλίου και το αργότερο η 24η Μαϊου, το κανονικό του είναι η 8η Μαϊου.
ΦΩΤΙΟΣ ΛΕΞΙΚΟΝ Θαργήλια
― Θαργήλια• Ἀπόλλωνος ἑορτὴ, καὶ ὅλος ὁ μὴν ἱερὸς τοῦ θεοῦ, ἐν δὲ τοῖς Θαργηλίοις τὰ ἀπαρχὰς τῶν φαινομένων ποιοῦνται καὶ περικομίζουσι. ταῦτα δὲ Θαργήλια φασι. καὶ μὴν Θαργηλιών. καὶ τὴν ἱκετηρίαν ἐκάλουν Θάργηλον . καὶ Ἀρχίλοχος φησιν•
ΑΝΑΚΡΕΟΝΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 420 -93
― ὡς φαιε, νῦν ἄγει τὰ Θαργήλια.
ΗΣΥΧΙΟΣ-ΦΩΤΙΟΣ-ΣΟΥΪΔΑΣ,ΛΕΞΙΚΑ, Θάργηλος.
― καὶ ὁ Θάργηλος χύτρος ἐστὶν ἀνάπλεως σπερμάτων.
ΗΣΥΧΙΟΣ, ΛΕΞΙΚΟ, Θάργηλος.
― Θάργηλος• χύτρα ἱεροῦ ἑψήματος.
 ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝ ΛΕΞΙΚΟ
― ΘΑΡΓΗΛΙΑ· Υπερίδης εν τω κατά Πολυεύκτου, εορτή εστι τα Θαργήλια, άγεται δε Θαργηλιώνι μηνί, ός εστιν ιερός Απόλλωνος.
ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝ ΛΕΞΙΚΟ, Θαργήλια.
― Θαργήλια• ἑορτὴ ἐστι τὰ Θαργήλια• ἄγεται δὲ Θαργιλιῶνι μηνὶ ὅς ἐστιν ἱερὸς Ἀπόλλωνος.
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ 263.23. παραπ. ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ.
― Θαργήλια• ἑορτὴ Ἀθήνῃσιν ὀνομασθεῖσα ἀπὸ τῶν Θαργηλίων• Θαργήλια δὲ ἐστι πάντες οἱ ἀπὸ γῆς καρποί.
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ, 263.27
― Ἄγεται δὲ μηνὶ Θαργηλιῶνι Ἀρτέμιδος καὶ Ἀπόλλωνος• Θαργηλιών δὲ ὁ ἑνδέκατος μὴν ὀνομάζεται, ἐπει τότε ὁ ἥλιος πυρώδης ἐστὶ, καὶ ἐν τούτῳ τῶ μηνὶ τὰ τῆς γῆς ἄνθη ἀνεξηραίνετο.
ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ παρ. Φάρμακος.
― ἀπὸ τοῦ θέρειν οὖν τὴν γῆν• τὸ θερμὸν θάργηλον ὠνόμασαν.
ΦΩΤΙΟΣ ΛΕΞΙΚΟ
― Ὠνόμασαι δὲ , ἐπει ὁ ἥλιος τότε πυρώδης• τὸ δὲ θερμὸν θάργηλον ὠνομάζετο• τὰ δὲ ἄνθη τότε ἐξηραίνετο.
ΣΟΥΪΔΑΣ, Ἀγαθῶν Θαργήλια, ΦΩΤΙΟΣ ΛΕΞΙΚΑ.
― Θαργήλια• Ἑορτὴ Ἀρτέμιδος καὶ Ἀπόλλωνος, καὶ μὴν Θαργηλιών (καὶ) ὁ τῶν σπερμάτων μεστὸς χύτρος ἱεροῦ ἑψήματος. ἥψουν δὲ ἐν αὐτῆ ἀπαρχὰς τῶ θεῶ τῶν πεφηνόντων καρπῶν• ὀνομαζόμενον ἀπὸ τοῦ θέρειν τὴν γῆν τὸν αὐτὸν ὄντα τῶ ἥλιω (ἐννοεῖ τὸν Ἀπόλλωνα). ἵσταντο δὲ ἐν αὐτῆ καὶ χοροὶ καὶ ἀγὼν Θαργήλια.
Μερικὲς ἀπὸ αὺτὲς τὶς καταγραφὲς εἶναι παραφθαρμένες, ἀλλὰ τὸ γενικὸ νόημα τους εἶναι ξεκάθαρο.
Μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε ὅτι ἡ ζέστη αὐτὸν τὸ μῆνα ἦταν ἰδιαιτέρως καὶ αἰσθητὰ δυνατὴ καὶ καταπιεστική, τόσο ποὺ τὰ ἄνθη τῆς Ἀνοίξεως ξεραίνονταν, τὸ κριθάρι ἔφτανε σὲ πλήρη ὡριμότητα καὶ πλησίαζε τὸ θέρος του, καὶ ὅλα τὰ φροῦτα τῆς γὴς ἤδη καλοσχηματισμένα καὶ ὁρατά.
Τὰ πρῶτα ὅρια τοῦ μηνὸς στὸ Ἱερὸ Ἡμερολόγιο τοῦ Σόλωνος ἦταν 25 Ἀπριλίου μέχρι 24 Μαΐου, καὶ τὰ τελευταῖα, 21 Μαΐου καὶ 19 Ἰουνίου, τὰ κανονικὰ ὅρια τοῦ μηνὸς εἶναι 17 Μαΐου μὲ 15 Ἰουνίου,
Ἡ ἀπλὴ καταγραφὴ τῶν ὁρίων τοῦ μηνὸς ὡστόσο ἀρκεῖ γιὰ νὰ δικαιολογήσει τὶς παραπάνω περιγραφές.
Συνεπῶς, ἦταν ὁ πρῶτος ἀπὸ τοὺς ἡμερολογιακοὺς μῆνες τοῦ καλοκαιριοῦ, ὅπως ὁ Ἀνθεστηριών ἦταν ὁ πρῶτος της Ἀνοίξεως.
Ἡ «θέρους ἀρχή», ἕνας καθιερωμένος ὅρος, στὰ παραπήγματα τοῦ Μέτωνος καὶ Εὐκτήμωνος, ποὺ συνδέεται μὲ τὴν ἡλιακὴ ἀνατολὴ τῶν Πλειάδων, στὴν 6η Μαΐου, ποὺ συνήθως πέφτει μέσα σὲ αὐτὸ τὸν μῆνα (τὶς περισσότερες φορές) : ἡ ἔναρξη τοῦ θέρους τοῦ κριθαριοῦ, ποὺ ὁ Ἡσίοδος τὸ χρονολογεῖ μὲ τὴν ἡλιακὴ ἄνοδο τοῦ ἴδιου ἀστερισμοῦ, συνέβαινε πάντα (γιὰ τὸν Ἠσίοδο) καὶ ταυτιζόταν μὲ αὐτὸ τὸ μῆνα.
Ἡ καταγεγραμένη θυσία στὴ Δήμητρα Εὐχλόη ἤ Χλόη, ταυτίζεται μὲ τὴν 6η τοῦ μηνὸς καὶ τὸ πρῶτο καρβέλι ἀπὸ τὸ νέο ἀλεύρι κριθαριοῦ ὀνομαζόταν Θάργηλος :
ΑΘΗΝΑΙΟΣ 3.114α
― Ὥσπερ καὶ τὸν Θάργηλον (ἄρτον), ὅν τινὲς καλοῦσι θαλύσιον — Κράτης δ´ ἐν βʹ Ἀττικῆς διαλέκτου θάργηλον καλεῖσθαι τὸν ἐκ τῆς συγκομιδῆς πρῶτον γινόμενον ἄρτον.
Ἐξ οὐ καὶ ἡ ὀνομασία τοῦ μηνός, Θαργηλιών, ἀπὸ τὸ θάργηλος , δηλαδὴ ἡ αἴσθηση τοῦ «θερμός», ὁ ζεστὸς μῆνας, ἢ ὁ πρῶτος ἀπὸ τοὺς ζεστοὺς μῆνες τουλάχιστον. Ὡς ἐκ τούτου, καὶ «ἡ χύτρα ἔψους ἱεροῦ», καὶ «αἳ ἀπαρχαί», ἤ οἱ εὐχαριστιακὲς προσφορές, τῶν «πεφηνόντων καρπῶν», οἱ πρῶτες γόνιμες παραγωγὲς τοῦ ἔτους ποὺ ἔχουν ἤδη ὡριμάσει, ὥριμα γιὰ χρήση, κατὰ τὴν ἐποχὴ τῶν Θαργηλίων. Μὲ λίγα λόγια, δὲν ὑπάρχει μῆνας στὸ ἡμερολόγιο τοῦ Σόλωνος, οὔτε ὁ Ἀνθεστηριών ὁ ἴδιος, ὅπου οἱ περιγραφὲς γιὰ τὴ φυσική θέση στὴν ἐποχὴ εἶναι τόσο ξεκάθαρες ἀπ’ὅτι σὲ αὐτὸν τὸ μῆνα.

ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ